Sprzeciw Afrykanów wobec podboju przez państwa kolonialnych

Państwa zachodnioeuropejskie dokonywały podbojów w Afryce w celu rządzenia, zdobywania surowców i znajdowania rynków zbytu dla własnego przemysłu, nabywania ziemi pod rolnictwo i hodowlę gospodarczą, pozyskiwania pracowników w gospodarstwach rolnych.
Najwcześniej pojawili się w Afryce Portugalczycy, którzy opanowali teren obecnej Angoli, Gwinei, Mozambiku i wybrzeża Afryki Wschodniej w XV i XVI wieku. W XVII wieku przybyli Holendrzy, którzy opanowali tereny obecnej RPA, głównie było w celu zakładania dużych gospodarstw rolnych i hodowlanych. Później do Afryki przybyli Brytyjczycy, Francuzi, Niemcy, Hiszpanie, Włosi, Turcy i Belgowie.
Afrykanie sprzeciwiali się podbojowi ich terytoriów z powodu:

1. utraty swoich ziem,
2. okrucieństw i ciężkiej pracy za niewielkie wynagrodzenie.
3. podatków, ponieważ zebrane pieniądze były wysyłane do Europy,
4. utraty władzy przez tradycyjnych przywódców i supremacji białych,
5. wymuszania upraw komercyjnych, ponieważ produkty z tych upraw były kupowane po bardzo niskich cenach i eksportowane do Europy,
6. utraty możliwości handlu przez afrykańskich biznesmenów utracili możliwość handlu (np. handel olejem palmowym w Afryce Zachodniej został przejęty przez Brytyjczyków),
7. deprecjonowana kultury, określanej jako barbarzyńskiej,
8. dyskryminacji ze względu na kolor skóry.

Afrykanie stosowali różne taktyki, aby przeciwdziałać inwazji kolonialnej:
1. Działania wojenne
2. Umowy
3. Odmowa pracy, płacenia podatków, a nawet rozwijanie konkurencyjnych praktyk biznesowych,
4. Odmowa naśladowania tradycji kolonialnych.

Przykłady walki zbrojnej w Afryce Wschodniej

Przykłady walki zbrojnej z Niemcami w Tanganice

Lud	Dowódca	Okres
Hehe	Mkwavinyika Mkwawa	1891-1898
Meru	Matunda Kaaya	1896
Wanyamwezi	Mtemi Mirambo	1886-1893
Wamatumbi we współpracy z Wambungu, Wangoni, Makonde, Wangindo, Wasangu, Wabena i Pogoro	Kinjeketile Ngwale	1905-1907 (Powstanie Majimaji)
Wazigua	Bwana Heri, Hasan Bin Abushiri	1889

Przykłady walki Ugandyjczyków z Brytyjczykami to: walka ludu Wabaganda pod dowództwem Kabaki Mwanga i ludu Bunyoro pod dowództwem Omukamy Kabalegi w 1888 roku. Kabaka Mwanga uciekł i ukrył się na wyspie Bulingungwe na Jeziorze Wiktorii po tym, jak Brytyjczycy grozili mu zabójstwem biskupa Hanningtona z Church Missionary Society (CMS).
Król Kabalega, który rządził Bunyoro od 1869 roku, przeciwstawił się angielskim kolonistom dowodzonym przez Sir Samuela Bakera w roku 1872 i pokonał go.
W Kenii Dedan Kimathi walczył z siłami brytyjskimi od roku 1945 do 1952, kiedy Brytyjczycy najechali ziemię ludu Kikuju. Został aresztowany i stracony w 1952 roku. Społeczność Wanandi pod wodzą wodza Koitalela walczyła z angielskimi kupcami, którzy skonfiskowali ich ziemię. Walka trwała od roku 1895 do 1906, kiedy lud ten został pokonany, a wódz Koitalel został zamordowany. Po klęsce tubylcy postanowili stawić opór Brytyjczykom, odmawiając przyjęcia chrześcijaństwa, zapisania dzieci do szkoły i naśladowania kultury brytyjskiej.

Przykłady umów w Afryce Wschodniej

Przywódcy niektórych społeczności zawierali porozumienie z kolonistami. Sądzili, że mogą uniknąć obcych rządów a nawet uzyskać pomoc od państw kolonialnych, aby obronić swoją ziemię i walczyć z wrogimi plemionami sąsiednimi. Wrogość wynikała z chęci grabieży ich ziemi, bydła, a nawet porywania kobiet i dzieci. Przykładami społeczności, które stosowały tę taktykę w Afryce Wschodniej, są ludy Wachaga i Wasangu w Tanganice, Kikujowie w Kenii i Wabaganda i Watoro w Ugandzie.
Mangi Mandara, przywódca Wachaga w rejonie Old Moshi w latach 1891-1892, podpisał traktat z Niemcami, który miał pomóc mu w walce z Mangi Sina w rejonie Wakibosho i udało mu się obronić przed nimi swoje ziemie.
Władca Sangu, Merere, w latach 1891 a 1898 poprowadził swój lud do walki z Heheh z pomocą Niemców, z którymi zawarł traktat.
Przywódca Kikuju imieniem Karuri z Garuke w rejonie Mairanga współpracował z angielskimi misjonarzami. Pomógł też angielskim kolonistom w ustaleniu panowania na tym obszarze. Pozwolił Brytyjczykom użyć swoich żołnierzy do walki z uciskającymi społecznościami kenijskimi.
W Ugandzie Kabaka Mutesa I, który rządził w latach 1856–1884, zawarł porozumienie z Brytyjczykami, aby pomóc mu bronić imperium Bugandy przed inwazją Banyoro. Drugim celem było zdobycie wsparcia zbrojnego od Brytyjczyków. W ten sposób udało mu się rozszerzyć terytorium swojego imperium i stworzyć potężną armię. Kontrolował firmy i pobierał podatki w okolicy.
Angielski badacz Henry Morton Stanley przybył do Ugandy w 1875 roku. Pomagał Kabace Mutesie I w wojnie z buntownikami Barum, i przekonał go do zezwolenia na działalność brytyjskich misjonarzy. W roku 1879 Kabaka Mutesa I wyznaczył trzy osoby w Wielkiej Brytanii na swoich ambasadorów.

Przykłady walki zbrojnej w Afryce Środkowej

W 1890 roku lud Ndebele z Zimbabwe (Południowa Rodezja) walczył z Brytyjczykami pod dowództwem Lobenguli. W roku 1894 roku Brytyjczycy pokonali lud Ndebele, a wódz Lobengula uciekł do Zambii (Rodezja Północna), gdzie przebywał aż do śmierci.
Armia Shire (Malawi) złożona z bojowników Wazimba walczyła z Portugalczykami w latach 1580-1590. Portugalczycy uciekli do Mozambiku.
W latach 1891 do 1895 roku lud Wayao walczył z Portugalczykami. W 1895 roku dołączyli do niego Chewa i Wangoni. W roku 1899 wygrali Portugalczycy.

Przykłady umów w Afryce Środkowej

Przywódcy Walozi, Walunda i Wabemba zawarli umowę z Brytyjczykami, aby im pomogli w walce z Ndebele. Przywódca Walozi, Lewanika, zaapelował do Brytyjczyków o założenie szkoły, w której będą uczyć jego ludzi czytania, pisania, liczenia i rzemiosła. W tym czasie Cecil Rhodes był władcą Rodezji Południowej (Zimbabwe) i Rodezji Północnej (Zambia). Przedstawiciel Cecila Rhodesa, Charles Ruud, zaakceptował prośbę Lewaniki, ale nie została ona spełniona. Brytyjczycy zajęli duży obszar żyznej ziemi i rozdali go białym osadnikom.

Przykłady walki zbrojnej w Afryce Zachodniej

Watukolor z Tukolor w Nigerii, na czele z Ahmadu Seku, walczyli z Francuzami w latach 1885-1887, a Mandinka w Mali pod rządami Samore Toure w latach 1882-1898. Mimo że armia Samore Toure liczyła 80 000 żołnierzy, przegrał on wojnę. Francuzi schwytali go w roku 1898 i uwięzili w Gabonie aż do śmierci w roku 1900.
Aszantowie prowadzeni przez przywódcę imieniem Asante, prowadzili wojnę z Brytyjczykami w roku 1874 i zostali pokonani. Ich kwatera główna w Kumasi została podpalona. Potem Aszantowie pod dowództwem Asantehene Prempeh walczyli z Brytyjczykami w latach 1895 do 1896 i ponownie zostali pokonani.
Lud Igbo z Igboland (Nigeria) walczył z Brytyjczykami w roku 1910 roku. Jednak przegrali wojnę, a Brytyjczycy przejęli kontrolę.

Przykłady umów w Afryce Zachodniej

W Afryce Zachodniej przykładami władców, którzy stosowali umowy z kolonizatorami byli Ahmadu Seku z ludu Tukolor i Samori Toure z ludu Mandinka. Zawarli oni wspólnie umowy o współpracy z Francuzami. Jednocześnie tradycyjni władcy pomagali Francuzom w rządzeniu koloniami. Na przykład Ahmadu Seku pomógł Francuzom walczyć z państwem Futa Banduo, które znajdowało się między Senegalem a Górną Gambią, w latach 1885-1887.

Przykłady walki zbrojnej w Afryce Południowej

W Południowej Afryce Zulusi, dowodzeni przez Cetewayo, walczyli z Brytyjczykami w bitwie o Isand Mwana w 1879 roku i przegrali.
W Namibii lud Wanama dowodzony przez Hendricka Witbooia przegrał w walce z Niemcami w 1893 roku. Witbooi poddał się w roku 1894 roku i pomógł Niemcom w walce z ludami Nandanderu i innymi w Afryce Południowej.
W 1840 r. lud Tswana, dowodzony przez wodzów Sethele wa Kwena i Khama III wa Ngwato, zwrócił się o pomoc do Brytyjczyków po zaatakowaniu ich przez inne ludy, takie jak Z ulusi i Kaburu z Afryki Południowej.

Przykład umowy w Afryce Południowej

Lud Herero z Namibii, na czele z Maherero, zawarł w roku 1890 sojusz z Niemcami, którego celem była pomoc w walce z ludem Nama. W tym czasie przywódcą Nama był Hendrick Witbooi.

Skutki walki Afrykanów z kolonialistami

Zamiast niektórych tradycyjnych władców kolonizatorzy wyznaczyli władców marionetkowych, których nie akceptowała ludność miejscowa. Sytuacja ta doprowadziła do strajków na niektórych obszarach, zwłaszcza odmowy płacenia podatków i rezygnacji z dyrektyw rządowych.
Po wygranej wojnie najeźdźcy stworzyli własne systemy rządów w różnych krajach afrykańskich, z których korzystali bardziej niż sami Afrykanie.
Afrykanie zostali zmuszeni do płacenia podatków.
Na niektórych obszarach Afrykanie byli mniej licznie zatrudniani w gospodarstwach osadniczych. Ponadto niektórzy Afrykanie zostali przetransportowani z obszarów, w których mieszkali, i wysłani do pracy na polach osadników z dala od swoich domów. Na przykład niektórzy ludzie z Tanganiki zostali przetransportowani na wybrzeże, gdzie pracowali na plantacjach sizalu.
Z powodu słabszego uzbrojenia wielu afrykańskich bojowników zginęło.
Wojna z najeźdźcami spowodowała straty w produkcji majątku.
Przywódcy, którzy stanowczo sprzeciwiali się kolonizatorom, byli aresztowani i więzieni, wieszani lub wypędzeni.
Wielu Afrykanów naśladowało obcą kulturę i postrzegało swoją kulturę jako barbarzyńską.

Opracowała A.D na podstawie podręcznika: Tujifunze Historia darasa la 7 / N.K. Ndosi. - Dar es Salaam : Educational Books Publishers, 2011.