Historia państw Afryki w wielkim skrócie
Mimo że Afryka jest kontynentem, z którego pochodzi człowiek, niewiele wiemy o pierwszych organizacjach państwowych w Afryce.
Początki cywilizacji egipskiej sięgają zjednoczenia regionu delty i doliny Nilu ok. 3500 p.n.e. Okresy królestw (Stare, Średnie i Nowe Państwo) były rozdzielone 3 Okresami
Przejściowymi (dezintegracji). W I tysiącleciu p.n.e. dominowała tu cywilizacja asyryjska i perska, a od podbojów Aleksandra Wielkiego nastał okres hellenistyczny. W okresie od panowania Oktawiana Augusta do podboju arabskiego Egipt był prowincją rzymską.
Arabowie zaczęli wkraczać do Afryki w Habasha (Etiopia) od VII wieku naszej ery. Zajmowali się handlem. Szerzyli religię islamu w różnych częściach Afryki.
Już w czasach starożytnych na południe od Sahary istniały zróżnicowane politycznie cywilizacje. Większość kontaktów pomiędzy Afryką subsaharyjską a basenem Morza Śródziemnego
było zmonopolizowanych przez Arabów.
Europejczycy zaczęli odkrywać kontynent afrykański w XV wieku, kiedy Portugalczycy przybyli do wybrzeży kontynentu afrykańskiego w poszukiwaniu łatwego i pokojowego sposobu
dotarcia do Indii i uzyskania dostępu do handlu złotem i kością słoniową. W roku 1488 Bartolomeo Dias opłynął Przylądek Dobrej Nadziei, a w roku 1498 Vasco da Gama
dotarł do wybrzeża Afryki Wschodniej, skąd udał się do Indii.
Portugalia założyła centra handlowe w Afryce, a następnie Holendrzy, Brytyjczycy, Francuzi i inni Europejczycy, a handel niewolnikami kontrolowany przez Arabów i niektórych
Afrykanów nabrał rozpędu.
W tym samym czasie Turcy zajęli północną część Afryki, a Omanowie zajęli wybrzeże Afryki Wschodniej.
Ze względów na brak materiałów źródłowych pisanych, większość informacji o tych czasach pochodzi z przekazów europejskich lub arabskich, lokalnych tradycji ustnych, badań lingwistycznych i archeologicznych. Pierwszymi, którzy spisywali historię poszczególnych regionów i państw afrykańskich, byli Europejczycy, stąd nie jest ona bezstronna.
Imperia Ghany, Mali i Songhai były znane z bogactwa i kwitnącego handlu złotem i innymi towarami. Pod koniec XV wieku imperium Songhai było wystarczająco silne, aby
podporządkować sobie państwo malijskie.
Między I a XVI wiekiem ludność posługująca się językiem bantu z części dzisiejszej Nigerii i Kamerunu rozprzestrzeniła się do różnych części południowej Afryki, zakładając
wsie i ustanawiając władze. Plemiona pasterskie zaczęły wędrować na południe w XV i XVI wieku i spotykać się z Bantu. To wtedy powstały mocarstwa Bunyoro, Buganda, Rwanda i
Ankole.
Okres kolonizacji europejskiej trwał od roku 1885 do I wojny światowej. Na konferencji berlińskiej w roku 1885 mocarstwa europejskie i Stany Zjednoczone dokonały podziału
Afryki. Jednocześnie zniesiono handel niewolnikami. Państwa kolonizatorskie działały w oparciu o kompanie handlowe, którym przydzielano odpowiednie wojska ekspedycyjne.
Wszystkie kraje, z wyjątkiem Liberii i Etiopii, znalazły się pod białymi rządami.
Francuzi zajęli Afrykę Zachodnią i Północną, a tym samym kraje Afryki Zachodniej: Dahomej (obecnie Benin), Gwineę, Mali, Wybrzeże Kości Słoniowej, Mauretanię, Niger,
Senegal i Górną Woltę (obecnie Burkina Faso). Rządzili Algierią, Tunezją, Maroko, Togolandem, Somalilandem, Madagaskarem, Komorami i Reunion.
Brytyjczycy rządzili Afryką Wschodnią i Południową: częścią Sudanu i Somalii, Ugandą, Kenią, Tanzanią (pod nazwą Tanganika), Zanzibarem, Nyasalandem, Rodezją,
Beczuanalandem, Basutolandem i Suazi, a po wygraniu wojny na południu Afryka rządzili Transwalem, Wolnym Państwem Pomarańczowym, Kolonią Przylądkową i Natalem, a w Afryce
Zachodniej Gambią, Sierra Leone, Złotym Wybrzeżem i Nigerią.
Portugalczycy zajęli części Gwinei, Angoli i Mozambiku oraz części i wyspy w Afryce Zachodniej.
Belgowie przejęli Kongo i Rwandę-Urundi, a Hiszpanie część Gwinei, Sahary Hiszpańskiej (obecnie Sahary Zachodniej), Ifni i innych części Maroka.
Niemcy okupowali także Togoland, Kamerun i niektóre kraje Afryki Zachodniej i Wschodniej, ale po przegranej pierwszej wojnie światowej zostali stamtąd deportowani.
Włosi zajęli Libię, Erytreę i znaczną część Somalii.
Sprzeciw Afrykanów wobec podboju przez państwa kolonialnych
Pierwszym krajem, który odzyskał niepodległość był Związek Południowej Afryki (w roku 1910, z połączenia Natalu, Transwalu, Oranii i Kolonii Przylądkowej), następnie Egipt w
roku 1922, Tanger w roku 1925.
Wiele państw afrykańskich zaczęło walczyć o niepodległość w połowie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych.
Kiedy państwa afrykańskie uzyskały niepodległość?
| Rok | Państwa, które uzyskały niepodległość |
|---|---|
| 1951 | Libia |
| 1952 | Erytrea |
| 1956 | Sudan, Tunezja |
| 1957 | Ghana |
| 1958 | Gwinea |
| 1960 | Kamerun, Republika Środkowoafrykańska, Czad, Kongo (Brazzaville), Wybrzeże Kości Słoniowej, Dahomej (Benin), Gabon, Madagaskar, Mali, Mauretania, Niger, Senegal i Górna Wolta (Burkina Faso); Kongo (Kinszasa), Nigeria, Somalia i Togo |
| 1961 | Sierra Leone, Tanganika |
| 1962 | Algieria, Burundi, Rwanda, Uganda |
| 1963 | Zanzibar, Gambia, Kenia |
| 1964 | Malawi (Nyasaland), Zambia (Północna Rodezja) | 1966 | Botswana (Bechuanaland), Lesotho (Basutoland) |
| 1968 | Suazi, Gwinea Równikowa | 1974 | Gwinea Portugalska (Gwinea Bissau) |
| 1975 | Angola, Wyspy Zielonego Przylądka, Mozambik, Wyspy Świętego Tomasza i Książęca |
Hiszpania przyłączyła Saharę Zachodnią do Maroka i Mauretanii w roku 1976, ale ludność odmówiła podporządkowania się tym dwóm krajom, co wywołało wojnę. Mauretania przekazała swoją część Sahary zachodniej Maroko w roku 1979. ONZ nadal stara się rozwiązać spór między Saharą Zachodnią a Marokiem.
W roku 1976 Brytyjczycy zaanektowali Seszele, a Francja nadała niepodległość wyspom Ngazija (Komory).
W roku 1977 okupowane przez Niemców Dżibuti (Terytorium Afarów i Isów) stało się niepodległe. Rodezja (Zimbabwe) uzyskała prawdziwą niepodległość w roku 1980, a Namibia w roku 1990.
Wielka Brytania nadal panuje na wyspach Świętej Heleny i Wniebowstąpienia, a Francja na wyspach Mayotte i Reunion. Hiszpania nadal rządzi Wyspami Kanaryjskimi wraz z Ceutą i Melillą oraz dwoma innymi wyspami w pobliżu Maroka.
Opracowała A.D na podstawie: wikipedia w języku polskim i swahili,
Pomocnik Historyczny Polityki "Dzieje Afryki" Nr 8/2020.
